มูลนิธิญี่ปุ่นได้มีการจัดแสดงนิทรรศการโชว์ผลงานตุ๊กตาญี่ปุ่นขึ้นไปแต่ละแห่งทั่วโลก นิทรรศการตุ๊กตาญี่ปุ่นที่จัดขึ้นในกรุงเทพฯ ได้รับความร่วมมือจากบริษัทยักษ์ใหญ่ที่ขายตุ๊กตาในญี่ปุ่นและมีคุณโยชิโนริ อาโอกิ ผู้เชี่ยวชาญซ่อมสำหรับตุ๊กตาญี่ปุ่นมาที่ไทยในครั้งนี้ด้วย คุณอาโอกิ อยู่ในวงการตุ๊กตาญี่ปุ่นมานานถึง 40ปี เขาสามารถบอกเล่าความน่าสนใจและประวัติความเป็นมาของตุ๊กตาญี่ปุ่นให้พวกเราได้ทราบ
คุณอาโอกิได้ให้คำจำกัดความเกี่ยวกับตุ๊กตาญี่ปุ่นว่า "ถ้าพูดถึงตุ๊กตาญี่ปุ่นขึ้นมา เราก็จะนึกถึง สิ่งที่เกี่ยวข้องกับพระจันทร์ ส่วนตุ๊กตาของทางตะวันตก ก็คือ พระอาทิตย์ ตุ๊กตาญี่ปุ่นนั้นเป็นสิ่งยึดเหนื่ยวจิตใจสำหรับคนญี่ปุ่นไม่ว่าจะดีใจหรือเศร้าใจนั้นตุ๊กตาญี่ปุ่นก็จะทำให้มีความสุขขึ้นได้" และคุณ อาโอกิยังได้อธิบายให้ฟังเพิ่มอีกว่า สิ่งที่เราได้รับจากตุ๊กตาญี่ปุ่นคือ"สิ่งที่สะท้อนออกมาจากภายในจิตใจของเรา"และ "การย้ายจิตใจของตัวเองนั้นไปไว้ที่ตุ๊กตา"
ตัวแทนสำหรับตุ๊กตาญี่ปุ่น ก็คือ ตุ๊กตาโอะฮินะซามะ เราจะใช้ประดับตกแต่งในการเฉลิมฉลองประจำปีให้กับเด็กผู้หญิงที่เกิดมา แต่สำหรับเด็กผู้ชายนั้นจะประดับตกแต่งตุ๊กตาในช่วงเทศกาลเดือน 5 คุณอาโอกิ บอกว่า ตุ๊กตาของเด็กผู้ชายนั้นจะต่างกัน เนื่องจาก ภาพลักษณ์ของตุ๊กตาเด็กผู้ชายคือความกล้าหาญ แข็งแกร่ง การประดับเกราะให้กับตุ๊กตาเด็กผู้ชายนั้นไม่เพียงแต่เพื่อความแข็งแกร่งเท่านั้น แต่ยังแสดงถึงการป้องกันตัวเอง. การประดับตุ๊กตาญี่ปุ่นขึ้นมานั้นเพื่อเป็นการขอพรให้เด็กมีสุขภาพแข็งแรง เลี้ยงง่าย ไม่เจ็บไม่ป่วย
ที่คนญี่ปุ่นใช้ตุ๊กตาในการแสดงออกก็เพราะอยากให้อยู่ร่วมกับตุ๊กตาไปจนกว่าจะตายจากกันไป ตุ๊กตาที่เป็นตัวแทนของครอบครัวและตัวเอง แม้ว่าจะเก่าจนพัง ก็ไม่ทิ้งให้กลายเป็นขยะ ดังนั้นในประเทศญี่ปุ่นเมื่อมีตุ๊กตาที่ไม่อยากเก็บเอาไว้ก็จะนำไปไว้ที่วัด ให้เป็น "ตุ๊กตาสำหรับคนตาย " จึงกลายเป็นธรรมเนียมที่ถูกจัดขึ้นมา
ปัจจุบันตามศาลเจ้าต่างๆก็จะมีการจัดงาน ขอบคุณตุ๊กตาขึ้น. ในโตเกียวจัดขึ้นที่ศาลเจ้าเมจิ จะมีการจัดงาน ทำบุญให้กับตุ๊กตา ช่วงกลางเดือน ตุลาคมของทุกปี. คุณอาโออิ กล่าวว่า "ที่บริเวณรอบๆทางเดินของศาลเจ้าก็จะมีตุ๊กตาอยู่เต็มไปหมด"
ร้านขายตุ๊กตา โยชิโทกุ นี้เปิดกิจการมา กว่า 300ปีแล้ว ตั้งแต่สมัยเอโดะ ที่ร้านโยชิโทกุ นี้ไม่ได้ทำเฉพาะตุ๊กตาใช้ในประเพณีเพียงอย่างเดียว. สำหรับความต้องการซื้อตุ๊กตาก็จะเปลี่ยนไปตามการใช้ชีวิตของคนญี่ปุ่นไม่หยุดอยู่กับที่ คุณอาโออิ บอกว่า "ตุ๊กตาโอะฮินะซามะ หรือ ตุ๊กตา เดือน5 จะหาซื้อไว้ให้สำหรับลูกหรือหลาน แล้วแต่จะมีสั่งเข้ามา จะมีการทำตุ๊กตาไว้หลากหลายแบบ หลายประเภท เพื่อสนองต่อความต้องการของลูกค้า"
อย่างเช่น ประเทศญี่ปุ่นนั้น ครอบครัวส่วนใหญ่อยู่บ้านหลังเล็กๆ ไม่มีห้องแบบญี่ปุ่นสมัยก่อน ดังนั้น ตุ๊กตาที่เป็นชุดกระทัดรัดเล็กๆก็จะเป็นที่นิยมมาก
ถ้าอาศัยอยู่กับคุณย่าคุณยาย การใช้ชีวิตแบบสมัยก่อนก็อาจจะยังมีอยู่ให้เห็นบ้าง ตุ๊กตาก็จะเป็นสิ่งของที่อยู่รอบๆตัวเรา แต่ว่า ปัจจุบันของเล่นของเด็กเพิ่มขึ้น หลากหลายแบบ โอกาสที่จะเล่นตุ๊กตาแบบสมัยก่อนก็ลดลงไป. จากตุ๊กตาที่มีไว้สำหรับใช้เล่นธรรมดา ก็กลายมาเป็นของรางวัลแทน. แต่ก็เป็นสิ่งที่มีค่าทางจิตใจ หรืออาจจะเป็นของให้กำลังใจได้เหมือนกัน และนี่ก็เป็นข้อดีของตุ๊กตาญี่ปุ่น.
เมื่อไม่นานมานี้ กลายเป็นหัวข้อที่พูดถึงกันสำหรับร้านขายตุ๊กตาเก่าอย่าง โยชิโทกุ ที่นำเอา ดาร์ก ไวเดอร์ จากสตาร์วอร์ มาหุ้มเกราะวางขาย. ตุ๊กตาญี่ปุ่นเดิมทีนั้นเป็นตุ๊กตาที่ ดู สดใส ร่าเริง ดังนั้นเมื่อถึงหน้าเทศกาล ก็จะกลายเป็นของที่ไว้สำหรับมอบให้แก่กัน และไว้สำหรับประดับตกแต่ง. ซึ่งความต้องการของลูกค้าก็มีมากมายแตกต่างกันไป จึงได้ทำตุ๊กตาหลายๆแบบขึ้นมา นอกเหนือจากนั้น เรายังนำเอา ดาร์ก ไวเดอร์ จากสตาร์วอร์ มาตกแต่งใส่เกราะไว้อีกแบบให้เลือก แน่นอนว่ามันไม่ใช่สินค้าราคาถูก แต่ทำขึ้นมาเพื่อสนองความต้องการของแฟนๆ
ตุ๊กตาโอะฮินะซามะ มีสินค้าที่มีคาแรกเตอร์เฉพาะตัว เช่น คิตตี้ สนูปปี้ และโดยเฉพาะ ของที่มีขนาดเล็กอีกมากมาย กลุ่มเป้าหมายของสินค้านี้คือผู้หญิงที่อาศัยอยู่คนเดียว. คุณอาโออิกล่าวอีกว่า "มันไม่ใช่ตุ๊กตาของคนสมัยก่อน แต่อยากจะให้มันเป็นตุ๊กตาที่นำเอาคาแรกเตอร์ที่เราชอบมาประดับตกแต่งไว้ภายในห้อง เพื่อต้อนรับฤดูกาลต่างๆที่จะมาถึง"
แม้ว่าจะมีการเปลี่ยนแปลงของยุคสมัยมากแค่ไหนก็ตาม ในอุตสาหกรรมดั้งเดิมนั้นยังมีปัญหาการขาดแคลนผู้ที่ชำนาญ และผู้ที่รับช่วงต่อในการสืบทอด "ช่างทำตุ๊กตานั้นเหลือน้อยเต็มที จากนี้ไปคนที่จะสืบทอดต่อก็คงจะไม่มี สิ่งสำคัญก็คือพวกเราจะไม่ให้ศิลปะการทำตุ๊กตาถูกลืมหายไป. ในขณะที่ยังมีการผลิตตุ๊กตาออกมาเรื่อยๆ นั้นก็พยายามที่จะรักษาให้อยู่ในสภาพเดิมมากที่สุด" เราได้เลือกตุ๊กตาญี่ปุ่นที่มีความสวยงามนำไปโชว์ที่ศูนย์แสดงนิทรรศกาลและพยายามที่จะรักษาขนบธรรมเนียมเดิมเอาไว้ให้มากที่สุด by たいすけ
